आपल्या देशात रविवार हा सहसा सुट्टीचा दिवस असतो, त्या दिवशी शाळा, महाविद्यालये, बँका, सरकारी आणि खाजगी कार्यालये बंद असतात. पण तुम्हाला माहिती आहे का रविवार हा सुट्टीचा दिवस का असतो? रविवार हा सार्वजनिक सुट्टीचा दिवस का बनला? भारतीयांनी उपभोगलेल्या रविवारच्या सुट्टीमागे मराठी लोकांचा सिंहाचा वाटा आहे. या सुट्टीचा इतिहास काय आहे?
ब्रिटिश काळात गिरण्यांमध्ये काम करणाऱ्या कामगारांना सात दिवस काम करावे लागत असे, त्यांना कोणतीही सुट्टी नव्हती. त्यांना आठवड्यात कोणतीही सुट्टी नव्हती, त्या काळात ब्रिटिश अधिकारी रविवारी प्रार्थना करण्यासाठी चर्चमध्ये जात असत. पण कामगारांसाठी अशी कोणतीही परंपरा नव्हती.
कामगार नेते नारायण मेघाजी लोखंडे यांनी १८८४ मध्ये मुंबईत बॉम्बे मिल हँड्स असोसिएशनची स्थापना केली. त्यांनी इंग्रजांना आठवड्याची सुट्टी सुचवली. त्यांच्या सूचनेमध्ये त्यांनी नमूद केले की आपण स्वतःसाठी आणि आपल्या कुटुंबासाठी सहा दिवस काम करतो. म्हणून, देशाची सेवा करण्यासाठी आणि काही सामाजिक कार्य करण्यासाठी आठवड्याच्या शेवटी एक दिवस असावा.
नेते नारायण मेघाजी लोखंडे यांनी सात वर्षे रविवारच्या सुट्टीसाठी संघर्ष केला. २४ एप्रिल १८९० रोजी, गिरण्यांमधील हजारो कामगारांनी लोखंडे यांच्या नेतृत्वाखाली मोर्चा काढला. लोखंडे यांच्या कठोर संघर्षाचा विचार करावा लागला. गिरण्यांच्या मालकांनी एक बैठक बोलावली आणि रविवारला सार्वजनिक सुट्टी म्हणून देण्याची मागणी मान्य केली. १८८४ मध्ये सुरू झालेला रविवारच्या सुट्टीचा संघर्ष १० जून १८९० रोजी संपला.
कोण आहेत नारायण मेघाजी लोखंडे:
भारतीयांना त्यांच्या हक्काच्या रविवारच्या सुट्टी मिळण्याशी एका मराठी व्यक्तीचा खूप संबंध होता. भारतातील कामगार चळवळीचे प्रणेते नारायण मेघाजी लोखंडे यांच्यामुळेच रविवारच्या सुट्टी सरकारी आणि खाजगी दोन्ही क्षेत्रांचा भाग बनल्या.
१८८४ मध्ये, लोखंडे कामगारांसाठी संघर्ष करत होते. त्यांचा संघर्ष सात वर्षे चालू राहिला. या सात वर्षांत त्यांनी असंख्य निदर्शने केली. अखेर, १० जून १८९० रोजी, ब्रिटिश सरकारने भारतीयांसाठी रविवारच्या सुट्टीची घोषणा केली. ब्रिटिशांच्या गुलामगिरीतून स्वातंत्र्य मिळाल्यानंतरही, भारतात रविवार हा सुट्टीचा दिवस आहे.
लोखंडे हे कामगार संघटना चळवळीचे जनक म्हणून समानार्थी शब्द आहे. लोखंडे हे महात्मा फुले यांचे जवळचे मित्र देखील होते. २००५ मध्ये, भारत सरकारने त्यांना समर्पित एक टपाल तिकिट जारी केले.
सर्वसाधारणपणे, ब्रिटिश शासित देशांमध्ये, रविवार हा सुट्टीचा दिवस असतो. पाश्चात्य लोक सोमवार ते शनिवार असे सात दिवस असतात आणि म्हणून, सहा दिवस काम केल्यानंतर, ते सातवा दिवस सुट्टी म्हणून साजरा करतात.