७ मे २०२५ रोजी भारत देशातील प्रत्येक राज्यामध्ये महत्त्वाचा असा मॉक ड्रिल राबवला जाणार आहे. या मॉक ड्रिलमध्ये पुण्यासोबत दिल्ली, मुंबई, कोलकाता, चेन्नई, बेंगळुरू, हैदराबाद आणि अहमदाबाद ही शहरे सामील असतील. ही सामान्य सराव चाचणी नसून, आपत्कालीन परिस्थितीला तोंड देणारी एक महत्त्वाची चाचणी आहे.
विशेषतः सुरक्षा धोक्यांच्या बदलत्या परिस्थितींच्या पार्श्वभूमीवर, राष्ट्रीय आपत्ती व्यवस्थापन प्राधिकरण (NDMA) या ड्रिलचे आयोजन करत आहे. हा अमूल्य सराव विविध महत्त्वाच्या संस्थांच्या आपत्कालीन प्रतिसाद प्रणालींचा तपास करेल, ज्यामध्ये रुग्णालये, शाळा आणि सरकारी कार्यालये यांचा समावेश आहे. या संस्थांनी सामान्य आपत्कालीन परिस्थितीं मध्ये कसे कार्य करायचे हे प्रतिकृती तयार करून त्यांची तयारी तपासली जाईल. हे सर्व अनपेक्षित घटनांसाठी तयार होण्यासाठी आहे.
पण, या वाढीला का अधिक लक्ष दिलं जातंय?
सरकारी विधी मंत्रालयाच्या (MHA) निवेदनात म्हटले आहे की, भारताच्या नवीन आणि जटिल धोक्यांबाबत अधिक तयार राहण्यासाठी हे पाऊल उचललं जात आहे. पाकिस्तानासोबतच्या वाढलेल्या तणावांच्या पार्श्वभूमीवर, २२ एप्रिल २०२५ रोजी पंहलगाम, दक्षिण काश्मीर येथे झालेल्या भयंकर दहशतवादी हल्ल्यामध्ये २६ जणांचा मृत्यू झाला होता यामुळे या परिस्थितीने आपत्कालीन तयारीच्या घटनांकडे लक्ष वेधलं आहे.
देशाचे पंतप्रधान नरेंद्र मोदी यांनी या संदर्भात उच्चस्तरीय बैठकीत सहभाग घेतला असून, पंहलगाम घटनेनंतरचे भारताचे प्रतिकात्म उपाय अत्यंत गंभीरपणे घेतले जात आहेत. त्यामुळे या देशव्यापी मॉक ड्रिलला अमर्याद महत्त्व प्राप्त झाले आहे. भारताने केवळ संभाव्य धोक्यांचे मूल्यांकन केले नसून, आपत्कालीन प्रतिक्रिया आणि पायाभूत सुविधांना कोणत्याही आपत्तीशी संबंधित तयारी करण्यासाठी सक्रियपणे तयार करीत आहे.
या मॉक ड्रिलमध्ये आपण काय अपेक्षित करू शकतो?
जरी सर्व तपशील सध्यातरी गुप्त ठेवले गेले असले, तरी या सराव चाचणीत विविध संस्था आणि यंत्रणांची एकत्रितपणे तयारी चाचणी घेतली जाईल. त्यामध्ये समाविष्ट असलेल्या काही बाबी:
• रुग्नालये: मोठ्या प्रमाणावर जखमींना सामावून घेण्याची क्षमता, प्राथमिक उपचारांचे प्रोटोकॉल, आणि आपत्कालीन कर्मचारी सज्ज असण्याचे परिक्षण.
• शाळा: विद्यार्थ्यांच्या आणि शिक्षकांच्या सुरक्षिततेसाठी इमारतीतून बाहेर काढण्याची तयारी, आणि आपत्कालीन प्रकरणांमध्ये त्वरित प्रतिक्रिया देण्याची क्षमता.
• सरकारी कार्यालये: सूचना वाहिनी, विभागीय समन्वय आणि संकटाच्या स्थितीत महत्त्वपूर्ण सेवा पुरवण्याच्या कार्यक्षमतेचे मूल्यांकन.
• कायदा आणि सुरक्षा यंत्रणा: प्रतिक्रिया वेळ, गर्दीचे नियंत्रण, आणि प्रभावित क्षेत्रांमध्ये प्रवेश बंदी घालण्याची क्षमता.
• आग आणि बचाव सेवा: शोध आणि बचाव कार्य, अग्निशमन कौशल्य, आणि इतर आपत्कालीन यंत्रणांशी समन्वय साधण्याची तयारी.
पुण्यातील नागरिकांना आणि इतर शहरांमधील नागरिकांनाही या मॉक ड्रिलमुळे काही तात्पुरत्या अडचणी येऊ शकतात. रुग्णालये, शाळा आणि सरकारी कार्यालये याजवळ अधिक हलचाल दिसू शकते. रस्त्यावर आपत्कालीन वाहने दिसू शकतात, आणि कधीकधी सायरनही ऐकू येऊ शकतात. हे सर्व एक प्रचंड सराव आहे. आपले सहकार्य आणि संयम या दरम्यान अत्यंत महत्त्वाचा असणार आहे. कृपया घाबरण्याचे किंवा आपत्कालीन प्रतिक्रियाच्या हालचालींमध्ये अडथळा निर्माण करू नका.
हा मॉक ड्रिल एक मोठा सराव आहे. जसे कलाकार नाटकाच्या पूर्वाभ्यासात भाग घेतात, तसेच आपत्कालीन कर्मचारी आपले कार्य आणि समन्वय साधत आहेत, त्यामुळे प्रत्यक्ष आपत्तीच्या वेळी सर्व काही व्यवस्थितपणे पार पडेल. या सरावामुळे आपली तयारी तपासून योग्यतेचे दोष शोधून त्यात सुधारणा केली जाईल. काही गोष्टी तपासल्या जातील:
• संचार कार्यक्षमता: विविध यंत्रणांमधील संचार प्रणाली प्रभावी आहेत का?
• प्रतिक्रिया वेळ: आपत्कालीन प्रतिकात्मक घटक किती जलद प्रतिसाद देऊ शकतात?
• संसाधनांचे वितरण: आवश्यक संसाधनांची उपलब्धता आणि योग्य प्रकारे त्यांचा वापर.
• संघटनात्मक समन्वय: आपत्कालीन स्थितीत विविध विभाग आणि यंत्रणांमध्ये समन्वय किती प्रभावी आहे?
• जनजागृती आणि प्रतिसाद: नागरिकांना आपत्कालीन प्रक्रियेची किती माहिती आहे, आणि त्यात सुधारणा कशी केली जाऊ शकते?
पंहलगाम येथे झालेल्या दहशतवादी हल्ल्याच्या पार्श्वभूमीवर आधारित या मॉक ड्रिलचे आयोजन करण्यात आले आहे, ते अत्यंत गंभीर परिस्थितीला प्रतिबिंबित करते. हे आपल्या सुरक्षेसाठी एक सकारात्मक पाऊल आहे. सरकार आणि आपत्कालीन सेवांनी या संकटांच्या परिस्थितीत आपला बचाव अधिक मजबूत करण्याचा ठाम निर्णय घेतला आहे, ज्यामुळे देश तयार होईल.
तरी, ७ मे रोजी पुणे आणि देशभरात होणारा मॉक ड्रिल पाहताना, यावर आपली समज आणि कृतज्ञता दाखवूया. हा एक सामूहिक प्रयत्न आहे आपल्या समाजाचे तसेच देशाचे संरक्षण करण्यासाठी. भारत देश सुरक्षा आणि नागरिकांच्या भल्यासाठी खंबीरपणे उभा आहे हे या ड्रिलमधून स्पष्ट होते. आशा आहे की या प्रकारच्या सरावातून आपली तयारी आणखी बळकट होईल आणि भविष्यातील अनिश्चिततेसाठी आपण अधिक सक्षम होऊ. माहिती ठेवा, शांत राहा, आणि या मॉक ड्रिलला एक महत्त्वपूर्ण पाऊल समजून त्यात सहभागी व्हा.