प्रत्येक भारतीयासाठी १५ ऑगस्ट आणि २६ जानेवारी या तारखा फक्त सुट्टीच्या दिवसांपुरत्या मर्यादित नाहीत. त्या आपल्या देशाचा गौरवशाली इतिहास, स्वातंत्र्य सैनिकांचे बलिदान आणि आपल्या लोकशाही मूल्यांचे प्रतीक आहेत. या दिवशी आपण सगळे एकत्र येऊन तिरंग्याला वंदन करतो आणि देशभक्तीच्या भावनेने भारून जातो.
पण या उत्सवांमध्ये एक गोड परंपरा अनेक वर्षांपासून चालत आली आहे - ती म्हणजे जिलेबी खाण्याची! तुम्ही कधी विचार केला आहे का, याच दिवशी जिलेबी का खाल्ली जाते? गुलाबजाम किंवा बर्फी का नाही? चला, या गोड परंपरेच्या मागचं खास कारण जाणून घेऊया.
१. ऐतिहासिक पार्श्वभूमी: स्वातंत्र्य आणि गोडवा
जुन्या काळात, शाळा आणि सरकारी कार्यालयांमध्ये १५ ऑगस्ट आणि २६ जानेवारीला कार्यक्रम झाल्यानंतर मुलांना किंवा कर्मचाऱ्यांना खाऊ दिला जायचा. पण त्यावेळी मिठाई आणि इतर गोड पदार्थ इतके सहज उपलब्ध नव्हते. अशा परिस्थितीत जिलेबी हा एक सोयीचा आणि लोकप्रिय पर्याय ठरला.
* किफायतशीर: जिलेबी बनवण्यासाठी लागणारे साहित्य (मैदा, साखर, तेल) सहज आणि स्वस्त मिळते. त्यामुळे मोठ्या संख्येने जिलेबी बनवणं खूप सोपं होतं.
* झटपट तयार: जिलेबी कमी वेळात आणि मोठ्या प्रमाणात बनवता येते, जे एकाच वेळी अनेक लोकांसाठी पदार्थ तयार करण्यासाठी महत्त्वाचं होतं.
* सर्वांना आवडणारी: जिलेबीचा गोड आणि कुरकुरीत स्वाद जवळपास सगळ्यांनाच आवडतो. यामुळे हा पदार्थ सगळ्यांमध्ये लोकप्रिय झाला.
या तीन कारणांमुळे, देशाचा उत्सव साजरा करण्यासाठी जिलेबी हाच सर्वात योग्य पदार्थ मानला गेला आणि ही परंपरा सुरू झाली.
२. शाळेच्या आठवणी: ती गरम जिलेबी आणि समोसा!
आजही अनेक तरुणांच्या आणि प्रौढांच्या आठवणींमध्ये शाळेतील १५ ऑगस्टचा दिवस घर करून आहे. शाळेच्या मैदानात ध्वजारोहण झाल्यावर, ‘जन गण मन’ गायल्यावर आणि देशभक्तीपर भाषणं ऐकल्यावर शिक्षकांच्या हातून मिळणारी ती गरम गरम जिलेबी आणि समोसा!
ही आठवण केवळ खाऊची नाही, तर देशप्रेमाच्या भावनेशी जोडलेली एक गोड आठवण आहे. ती जिलेबी खाताना आपल्या मनात एक वेगळाच आनंद आणि अभिमान असायचा. त्यामुळे ही परंपरा पिढ्यानपिढ्या पुढे जात आहे.
३. सांस्कृतिक आणि भौगोलिक एकता
भारत विविधतेने नटलेला देश आहे. इथे प्रत्येक राज्यात वेगळे खाद्यपदार्थ आहेत. पण जिलेबी एक असा पदार्थ आहे जो देशभरात लोकप्रिय आहे. तुम्ही उत्तर भारतात जा किंवा दक्षिण भारतात, पूर्व भारतात जा किंवा पश्चिम भारतात, जिलेबी तुम्हाला नक्की मिळेल.
अशा प्रकारे, राष्ट्रीय सणांना सर्व भारतीयांना एकाच गोड पदार्थाने जोडण्याचं काम जिलेबी करते. त्यामुळे ती केवळ एक मिठाई नसून सांस्कृतिक आणि भौगोलिक एकतेचं प्रतीक बनली आहे.
४. जिलेबीचे विविध प्रकार आणि कॉम्बिनेशन्स
आजही तुम्ही १५ ऑगस्ट आणि २६ जानेवारीला मिठाईच्या दुकानांमध्ये ‘तिरंगी जिलेबी’ पाहू शकता. ही एक आधुनिक पण तितकीच गोड परंपरा आहे. याशिवाय, जिलेबी विविध पदार्थांसोबत खाल्ली जाते, ज्यामुळे तिचा स्वाद आणखी वाढतो:
* समोसा + जिलेबी: शाळांमध्ये आणि इतर कार्यक्रमांमध्ये हे दोन्ही पदार्थ एकत्र दिले जातात. गरम समोसा आणि गोड जिलेबीचं हे कॉम्बिनेशन एकदम परफेक्ट आहे.
* पोहा + जिलेबी: इंदोरमध्ये नाश्त्यासाठी हे कॉम्बिनेशन खूप प्रसिद्ध आहे.
* दूध + जिलेबी: सकाळी किंवा थंडीच्या दिवसात गरमागरम दूध आणि जिलेबी खाल्ली जाते.
निष्कर्ष: फक्त गोड पदार्थ नाही, एक भावना!
१५ ऑगस्ट आणि २६ जानेवारीला जिलेबी खाणं ही केवळ चवीची गोष्ट नाही, ती एक भावना आहे. आपल्या बालपणीच्या आठवणी, देशाप्रती असलेला अभिमान आणि एकतेची भावना – या सगळ्याचं गोड मिश्रण म्हणजे जिलेबी.
पुढच्या वेळी जेव्हा तुम्ही १५ ऑगस्ट किंवा २६ जानेवारीला जिलेबी खाणार, तेव्हा फक्त तिचा गोडवा नाही, तर त्यामागे दडलेल्या भावना आणि परंपरा नक्की आठवा. तुम्ही या दिवशी जिलेबी खाऊन ही परंपरा जपणार ना?