तब्बल ३५ वर्षांनंतर मान्सूनचा आगमन वेळेआधी झाला आहे. सुरवातीला अल्हाददायक वाटणाऱ्या पावसानं आता भीषण रूप सुद्धा धारण केलं आहे. विशेषतः पुणे जिल्ह्यातल्या बारामती आणि इंदापूर भागात मुसळधार पावसामुळे प्रचंड पूरस्थिती निर्माण झाली आहे. या भागात निरा नदीचा डावा कालवा फुटून प्रचंड वेगाने पाणी वाहू लागल्याने अनेक ठिकाणी घरं पाण्याखाली गेली आणि तीन इमारती खचल्याच्या घटनाही घडल्या. या सर्व परिस्थितीवर बारामती, इंदापूर आणि दौंड तालुक्यांतील पावसाचा कहर, बचावकार्य आणि भविष्यातील पावसाच्या अंदाजावर सविस्तर चर्चा करूया.
बारामतीत पावसाची प्रचंड ताकद:
रविवारी, २५ मे रोजी पुणे जिल्ह्यात जोरदार पाऊस झाला, पण पावसाचा मुख्य जोर इंदापूर आणि बारामती तालुक्यांमध्ये अनुभवायला मिळाला. मागील चार दिवसांपासून बारामती आणि इंदापूरमध्ये पाऊस सलग सुरू होता. रविवारी या भागात ऑरेंज अलर्ट जारी करण्यात आला होता, पण जे पाऊस पडला तो अंदाजाच्या पलीकडे होता.
म्हणजेच महसूल विभागाच्या नोंदीनुसार, बारामती तालुक्यामध्ये एका दिवसात तब्बल २२७ मिलिमीटर पाऊस पडला. तुलनेत, बारामतीत वर्षभरात साधारणपणे ४५० मिलिमीटर पावसाची नोंद होते. मागील पाच दिवसांत तब्बल ३१४ मिलिमीटर पाऊस पडल्याने पूरस्थिती निर्माण झाली आहे. राज्याचे उपमुख्यमंत्री आणि बारामतीचे आमदार अजित पवार यांनी सांगितले की दरवर्षी बारामतीत सरासरी १४ इंच पाऊस पडतो, त्यापैकी ७ ते १३ इंच पावसाचा भाग एका दिवसातच पडला आहे.
निरा कालवा फुटल्याने निर्माण झालेली पूरस्थिती:
बारामतीतील पावसाचा तीव्र परिणाम म्हणजे निरा नदीचा डावा कालवा फुटल्याची घटना. निरा नदी पात्रात लाटे येथे २६,५२५ क्यूसेक्स इतका विसर्ग होण्यामुळे नदीला पूर आला. खास गोष्ट म्हणजे वीर धरणातून निरा नदीत पाणी न सोडता एवढा मोठा पूर येणं ही मागील ५० वर्षांतील पहिलीच घटना आहे.
कालवा फुटल्यावर प्रचंड वेगाने पाणी वाहू लागलं. पिंपळी लिमटेकजवळील ३१ फाट्याजवळ कालवा फुटल्यामुळे पाणी शेतांमध्ये घुसलं आणि जमीन वाहून गेली. जवळपास १०० घरांमध्ये पाणी शिरलं. पालखी महामार्गावर पाणी येऊन रस्ता बंद झाला. काटेवाडी भागात २५ ते ३० घरांमध्ये पाणी शिरल्याने धान्य, कपडे आणि घरातील इतर वस्तू पाण्यात वाहून गेल्या.
कालवा फुटल्याने भीतीचं वातावरण निर्माण झालं, पण आधीच नागरिकांचे स्थलांतर करण्यात आलं असल्यामुळे जीवितहानी टळली. बारामती शहरात पाटस रस्त्यावर देशमुख नगर भागात ओड्याचं पाणी शिरलं. तांदुळवाडी, तांबेनगर अभिमन्यु कॉर्नर, ढेकळवाडी या भागातही अनेक घरांमध्ये पाणी घुसलं. स्मशानभूमी आणि कब्रस्तान पाण्याखाली गेले आणि गावातील रस्ते वाहून गेले. उसाच्या शेतांमध्येही पाण्याचं मोठं साचणं झालं आहे.
तीन इमारती खचल्याची भीती:
बारामतीतील पावसाचा आणि पाण्याचा वेग इतका प्रचंड होता की एमआयडीसी भागातील पेन्सिल चौकाजवळील तीन इमारती खचल्या. या इमारतींची नावे आहेत साई रंग, ऋषिकेश आणि श्री समर्थ. या बिल्डिंग्समधील रहिवाशांनी पोलिस स्टेशनला तक्रार नोंदवली. सध्या या सर्व फ्लॅट रिकामे करण्यात आले आहेत आणि रहिवासी रस्त्यावर आले आहेत.
उपमुख्यमंत्री अजितदादा पवार यांनी या बिल्डिंग्सच्या स्ट्रक्चरल ऑडिटचे आदेश दिले आहेत. ही घटना बारामतीसाठी मोठा धक्का आहे, कारण बिल्डिंग खचल्यामुळे अनेक लोकांच्या सुरक्षिततेचा प्रश्न निर्माण झाला आहे.
बचावकार्य आणि प्रशासनाची तयारी:
निरा कालवा फुटल्यावर बचावकार्य त्वरित सुरु करण्यात आलं. सात जणांना पाण्यापासून सुखरूप बाहेर काढण्यात आलं. जाम कुरवली जवळ पोकलेंवर चढून बसलेल्या दोन मजुरांची सुटका करण्यात आली. विद्याप्रतिष्ठान जवळही एका जणाची सुटका करण्यात आली.
बारामती आणि इंदापूरमध्ये एनडीआरएफच्या दोन टीम्स तैनात करण्यात आल्या आहेत. प्रशासनाने पावसाचा अंदाज लक्षात घेऊन लोकांचे स्थलांतर आधीच केले होते, ज्यामुळे कोणतीही जीवितहानी झाली नाही. मात्र, बारामतीतील ओढे आणि नाल्यांवर झालेल्या अतिक्रमणामुळे पाणी घुसण्याची समस्या अधिक वाढली आहे, अशी तक्रारही करण्यात येत आहे.
इंदापूर आणि दौंड तालुक्यांतील पावसाचा फटका:
बारामतीसह इंदापूर आणि दौंड तालुक्यांनाही मुसळधार पावसाचा मोठा फटका बसला आहे. भिगोवण, सणसर, जाम, कुरवली, चिखली, निंबोडी, शेटफळगडे, मदनवाडी, भिगोवण स्टेशन या गावांना मोठ्या प्रमाणावर पावसाने झोडपले आहे. इंदापूरमध्ये सुमारे २०० ते २५० कुटुंबांना स्थलांतरित करण्यात आलं आहे.
दौंड तालुक्यातही मागील चार दिवसांपासून जोरदार पाऊस सुरू आहे. पुणे-सोलापूर महामार्गावर स्वामी चिंचोली गावाजवळ मोठ्या प्रमाणावर पाणी साचलं आहे. इतकं की, रविवारी पुणे-सोलापूर महामार्गावर एक इनोव्हा कार वाहून गेली, पण सुदैवाने कोणतीही जीवितहानी झाली नाही. या पावसामुळे महामार्गावरील वाहतूक पूर्णपणे ठप्प झाली असून गावातील अनेक घरे पाण्याखाली गेली आहेत.
पुणे जिल्ह्यातील पावसाची स्थिती
पुणे जिल्ह्यात सर्वाधिक पावसाची नोंद बारामती तालुक्यात झाली आहे. पणदरेमध्ये १०४ मिलिमीटर, दौंडमध्ये ९८ मिलिमीटर आणि लोणावळ्यात ७६ मिलिमीटर पाऊस पडला. जिल्हाधिकारी कार्यालयाच्या माहितीनुसार बारामतीत ८३.६ मिलिमीटर आणि इंदापूरमध्ये ३५.७७ मिलिमीटर पाऊस झाला आहे.
मान्सूनचे कारण आणि पुढील अंदाज:
बारामती, दौंड आणि इंदापूरमध्ये एवढा जोरदार पाऊस पडण्याचे कारण म्हणजे केरळमध्ये आलेला मान्सून प्रचंड वेगाने कोकणाकडे सरकला आहे. सोमवारी मान्सून मुंबई, पुणे आणि सोलापुरात दाखल झाला. यामुळे मोसमी वारे वेगाने वाहू लागले आणि कमी दाबाचं क्षेत्र तयार झालं. या कमी दाबाच्या क्षेत्रामुळे उंच ढगांची निर्मिती झाली आहे, जी रविवारपासून मध्य महाराष्ट्र आणि मराठवाड्याकडे सरकत आहे.
तज्ञांच्या मते, येत्या २९ ते ३० मे पर्यंत महाराष्ट्रात पावसाचा जोर कायम राहील. त्यामुळे नागरिकांनी सतर्क राहण्याचा सल्ला देण्यात येत आहे.
महाराष्ट्रातील इतर जिल्ह्यांतील पावसाची स्थिती:
महाराष्ट्रात सिंधुदुर्ग, रायगड, पुणे, ठाणे, मुंबई या जिल्ह्यांना रेड अलर्ट जाहीर करण्यात आला आहे. नाशिकला ऑरेंज अलर्ट आहे. मुंबईमध्ये अनेक भागांमध्ये पाणी साचले असून वाहतूक ठप्प झाली आहे. नाशिकमध्येही जोरदार पाऊस सुरू आहे.
भीमा नदीला पहिल्या पावसात पूर आला आहे. सांगलीमध्ये नदी दुथडे भरून वाहू लागल्या आहेत. रायगडमध्ये धबधब्याच्या पाण्यामुळे रस्ता खचल्याची घटना घडली आहे. मुंबईमध्ये मे महिन्यात १०७ वर्षांतील रेकॉर्ड ब्रेक पाऊस पडला असून आतापर्यंत २९५ मिलिमीटर पावसाची नोंद झाली आहे.
निष्कर्ष:
तब्बल ३५ वर्षांनंतर महाराष्ट्रात मान्सून वेळेआधी दाखल झाला असून त्याचा प्रचंड परिणाम बारामती, इंदापूर, दौंडसह अनेक भागांमध्ये दिसून येतो आहे. बारामतीमध्ये निरा कालवा फुटल्याने झालेली पूरस्थिती, तीन इमारतींचं खचणं, अनेक घरांमध्ये पाणी शिरणं आणि शेतकऱ्यांचा मोठा फटका यामुळे परिस्थिती गंभीर आहे.
सरकार आणि प्रशासनाने बचावकार्य त्वरित चालू केले असून एनडीआरएफच्या टीम्स तैनात करण्यात आल्या आहेत. तरीही नागरिकांनी सतर्क राहून सुरक्षिततेचे उपाय करणे गरजेचे आहे. येत्या काही दिवसांत पावसाचा जोर कायम राहणार असल्यामुळे प्रत्येकाने जागरूक राहावे.