Brain-Eating Amoeba In Kerala: सध्या संपूर्ण केरळ राज्यात एका नव्या आरोग्य संकटाने हाहाकार माजवला आहे. 'मेंदू खाणारा अमिबा' (Naegleria fowleri) या नावाने ओळखल्या जाणाऱ्या एका सूक्ष्मजीवामुळे होणाऱ्या संसर्गाची प्रकरणे झपाट्याने वाढत आहेत. हा रोग प्राणघातक असून, यामध्ये मृत्यूचे प्रमाण ९८ टक्क्यांपेक्षा जास्त आहे. केरळच्या आरोग्य विभागाने यावर हाय अलर्ट जारी केला असून, नागरिकांना आवश्यक ती काळजी घेण्याचे आवाहन करण्यात आले आहे. पण हा अमिबा नेमका आहे तरी काय? तो माणसाच्या शरीरात कसा प्रवेश करतो आणि या गंभीर आजारापासून स्वतःचे रक्षण कसे करता येईल, याबद्दल आपण सविस्तर जाणून घेऊया.
'नेग्लेरिया फॉवलेरी': हा घातक सूक्ष्मजीव नेमका काय आहे?
‘नेग्लेरिया फॉवलेरी’ हा एक अत्यंत सूक्ष्म आणि एकपेशीय जीव आहे. त्याला 'मेंदू खाणारा अमिबा' असे टोपणनाव त्याच्या कार्यपद्धतीमुळे मिळाले आहे. हा अमिबा प्रामुख्याने उष्ण आणि गोड्या पाण्याच्या स्रोतांमध्ये आढळतो. उदाहरणार्थ, नद्या, तलाव, नळ नसलेल्या विहिरी आणि कमी क्लोरीन असलेल्या जलतरण तलावांमध्ये तो सहज सापडतो.
संसर्ग कसा होतो?
हा अमिबा एका व्यक्तीकडून दुसऱ्या व्यक्तीकडे थेट पसरत नाही. तसेच, दूषित पाणी प्यायल्यानेही तो शरीरात प्रवेश करत नाही, कारण पोटातील आम्ल त्याला नष्ट करते. हा अमिबा माणसाच्या शरीरात केवळ एकाच मार्गाने प्रवेश करतो - नाकावाटे. जेव्हा कोणी दूषित पाण्यात डुबकी मारतो किंवा पोहतो, तेव्हा नाकावाटे हे सूक्ष्मजीव शरीरात प्रवेश करतात आणि थेट मेंदूपर्यंत पोहोचतात. एकदा मेंदूत पोहोचल्यावर, ते मेंदूच्या ऊतींना खाण्यास सुरुवात करतात, ज्यामुळे मेंदूला गंभीर सूज येते. यालाच वैद्यकीय भाषेत 'प्रायमरी अमेबिक मेनिन्गोएन्सेफलायटीस' (PAM) असे म्हणतात.
केरळमधील भयाण वास्तव आणि सरकारी उपाययोजना
गेल्या काही आठवड्यांपासून केरळमध्ये या संसर्गाची प्रकरणे मोठ्या प्रमाणात वाढली आहेत. आरोग्य विभागाच्या आकडेवारीनुसार, आतापर्यंत ६९ हून अधिक प्रकरणे नोंदवली गेली आहेत, ज्यामध्ये १९ लोकांचा मृत्यू झाला आहे. या रुग्णांमध्ये लहान मुलांपासून ते वयोवृद्धांपर्यंत सर्वांचा समावेश आहे, ज्यामुळे या आजाराची गंभीरता आणखी वाढली आहे.
केरळच्या आरोग्यमंत्री वीणा जॉर्ज काय म्हणाल्या?
केरळच्या आरोग्यमंत्री वीणा जॉर्ज यांनी या परिस्थितीवर चिंता व्यक्त केली आहे. त्यांनी एका पत्रकार परिषदेत सांगितले की, “सुरुवातीला हा संसर्ग काही विशिष्ट जिल्ह्यांमध्येच मर्यादित होता. परंतु, आता तो राज्याच्या विविध भागांमध्ये पसरत आहे. हे एक मोठे आव्हान आहे.” मात्र, वीणा जॉर्ज यांनी हे देखील स्पष्ट केले की, 'निपाह' संसर्गासारख्या पूर्वीच्या अनुभवांमुळे केरळची आरोग्य व्यवस्था आता अशा संकटांना तोंड देण्यासाठी अधिक तयार आहे. त्यांनी हे देखील नमूद केले की, वेळेवर निदान आणि उपचारांमुळे केरळमध्ये या रोगातून वाचलेल्या रुग्णांचे प्रमाण २४% आहे, जे जागतिक सरासरी (३%) पेक्षा खूप जास्त आहे. हे यश 'मिल्टेफोसीन' (Miltefosine) या औषधाच्या प्रभावी वापरामुळे मिळाले आहे.
लक्षणे आणि तातडीने घ्यायची काळजी
हा रोग अत्यंत वेगाने पसरतो. त्यामुळे लक्षणे दिसल्यास कोणताही विलंब न करता तातडीने वैद्यकीय मदत घेणे आवश्यक आहे.
सुरुवातीची लक्षणे:
* तीव्र डोकेदुखी
* अचानक ताप येणे
* मळमळ आणि उलट्या
* मान ताठ होणे
गंभीर लक्षणे:
* फिट येणे
* गोंधळ आणि भास होणे
* चव किंवा वास घेण्याची क्षमता कमी होणे
* कोमामध्ये जाणे
जर तुम्हाला किंवा तुमच्या कुटुंबातील कोणालाही वरीलपैकी कोणतीही लक्षणे आढळली, विशेषतः गोड्या पाण्यात पोहून आल्यानंतर, तर तात्काळ डॉक्टरांचा सल्ला घ्या. तुमच्या निष्काळजीपणामुळे जीवावर बेतू शकते.
स्वतःचे रक्षण कसे कराल? प्रतिबंधक उपाय अत्यंत महत्त्वाचे!
या रोगावर प्रभावी उपचार मर्यादित असल्यामुळे, प्रतिबंधक उपाय करणे हाच सर्वात चांगला मार्ग आहे.
* गोड्या पाण्यात पोहणे टाळा: नद्या, तलाव आणि इतर जलाशयांमध्ये पोहणे किंवा डुबकी मारणे टाळा. विशेषतः जेथे पाणी स्थिर आणि उष्ण आहे, अशा ठिकाणी जाऊ नका.
* पाण्याची शुद्धता: जर तुम्हाला कोणत्याही विहिरीचे किंवा पाण्याच्या स्रोताचे पाणी वापरणे आवश्यक असेल, तर ते क्लोरीनयुक्त असल्याची खात्री करा.
* नाकाचे संरक्षण: दूषित पाण्यात पोहत असताना नाकाचे संरक्षण करण्यासाठी नोज क्लिप्स वापरा.
* पाण्याची योग्य विल्हेवाट: पाणी साठवून ठेवलेल्या टाक्या नियमित स्वच्छ करा आणि क्लोरीनचा वापर करा.
केरळमध्ये या संसर्गाची वाढलेली प्रकरणे हे एक मोठे धोक्याचे चिन्ह आहे. मेंदूचा संसर्ग हा अत्यंत गंभीर आजार आहे आणि यावर वेळीच लक्ष देणे महत्त्वाचे आहे.
निष्कर्ष: सतर्कता हाच उपाय
केरळमध्ये नवीन आजार म्हणून उदयास आलेल्या या संकटाने आरोग्य विभागाची चिंता वाढवली आहे. पण घाबरून जाण्याऐवजी, आपल्याला या परिस्थितीची गंभीरता समजून घेणे आणि आवश्यक ती खबरदारी घेणे गरजेचे आहे. सरकारच्या सूचनांचे पालन करणे, वैयक्तिक स्वच्छतेकडे लक्ष देणे आणि संशयास्पद लक्षणे दिसल्यास लगेच वैद्यकीय मदत घेणे हेच या संकटावर मात करण्यासाठी महत्त्वाचे उपाय आहेत.
या गंभीर आजाराबद्दल जागरुकता पसरवण्यासाठी हा लेख जास्तीत जास्त लोकांपर्यंत पोहोचवा. एक छोटीशी खबरदारी तुमचा आणि तुमच्या प्रियजनांचा जीव वाचवू शकते.